«عدل» در لغت به معناي هموزن و برابر بودن دو چيز با هم است. قديمي‌ترين تصوير عيني، يا مصداق مادي كه واژه‌ي «عدل» را به‌آن مي‌شناختند باري بود كه بر پشت شتر يا جانوران باركش ديگر مي‌نهادند تا از جايي به جايي ديگر حمل كنند. وضعيت فيزيكي شتر يا جانور ديگري كه براي حمل بار مورد استفاده قرار مي‌گرفتند به‌گونه‌اي بود كه براي به مقصد رسيدن ناگزير مي‌بايست بار به دو بخش مساوي و هموزن تقسيم مي‌شد و در دو طرف پشت و پهلوي جانور باركش قرار می گرفت تا سنگيني يك‌طرف سبب كج شدن و فرو افتادن بار نشود.

یکی از توصیه‌های مهم دین اسلام به پیروان خود، رعایت اعتدال و میانه‌روی است و از زیاده‌روی یا کندروی در امور زندگی نهی شده است.

از این رو دقت در تنظیم روابط دوستانه، فراتر از حد اعتدال گام برنداشتن روش حکیمانه‌ای است که باید همواره مورد توجه قرار گیرد.

آنچه در پي مي آيد مقاله اي است كه در آن نويسنده با استناد به برخي آيات قرآن كريم، موضوع اعتدال و ميانه روي در زندگي و بخصوص در عبادات را مورد بررسي قرار داده و راهكار نفوذ اجتماعي در ميان مردم و براي تبليغ دين را تشريح كرده است كه با هم آن را ازنظر مي گذرانيم.

حضرت امير عليه السلام مي ‌فرمايند: «ما جايگاه ميانه ‌ايم، عقب افتادگان بايد به ما ملحق شوند و تندروان غلوکننده بايد به سوي ما باز گردند.» بي گمان زيادروي و کوتاهي که از آن به افراط و تفريط ياد مي کنند از نظر بيشتر مردم امري ناپسند و زشت است. از اين رو همواره به ديگران سفارش مي شود که از زياده روي و کوتاهي کردن در هر کاري پرهيز شود. به نظرمي رسد که اين سفارش حکم عقلاني باشد. از اين رو در ادبيات فارسي از آن به اعتدال ياد مي شود که بر گرفته از عدل است. به نظر ايشان کسي که در مسير عدالت است به دو سوي افراط و تفريط گرايش ندارد؛ زيرا عدل به معناي قرار دادن هر چيزي در جاي خود است، چنان که به کارگيري هر چيزي براي کار خاص خود مي تواند به مفهوم عدل نزديک باشد.

تصور کنيد سه گروه ناچارند برای رسيدن به آب از يک مبداء به سمت درياچه ای حرکت کنند. آنها برای رسيدن به درياچه فقط دو روز فرصت دارند،زيرا پس از اين مدت آب درياچه خشک می شود. گروه اول با عجله به سمت درياچه حرکت می کنند،اما به خاطر سرعت زياد متوجه پرتگاهی که در مقابل درياچه قرار دارد نمی شوند و به داخل آن سقوط می کنند . گروه دوم با سرعت متوسط و طبيعی به سمت درياچه حرکت می کنند. اين گروه در روز دوم به درياچه می رسند و از آب آن استفاده می کنند. و اما گروه سوم به خاطر سرعت بسيارکم خود بعد از هفت روز به مقصد می رسند و اثری از درياچه نمی بينند زيرا آب آن خشک شده است،بنابراين اين گروه هم مانند گروه اول از بين می روند.همان طور که در اين داستان ديديد تنها گروه دوم که با رعايت اعتدال و باسرعت متوسط مسير خود را پيمودند، توانستند زنده بمانند و از آب درياچه استفاده کنند . خوشبختانه اين اصل ساده ( رعايت اعتدال و ميانه روی) در مورد همۀ جنبه های زندگی صدق می کند و با استفاده از آن می توان از بسياری از رخدادهای ناخوشايند جلوگيری کرد.

امام خمینی (ره ) بعنوان فقیهی عالیقدر و صاحبنظر در اندیشه اسلامی همواره دغدغه احیاء دین و اصلاح فكر دینی را داشته اند . احیاء اسلام اصیل و اسلام ناب كه در تمامی ابعاد زندگی فردی و اجتماعی دارای مسئولیت است و پاسخگوی نیازهای و آلام انسان امروز است از دستاوردهای بزرگ امام بوده است . اسلام نابی كه امام معرفی می كند مكتبی است كه در مقابل مكاتب بشری شرق و غرب می ایستد و راهی نوین را در برابر پای انسان مسلمان می گذارد. در چارچوب اندیشه امام و گفتارهای ایشان همواره شاهد تمایزی قاطع و جدی میان اسلام ناب در مقابل اسلام آمریكایی هستیم .

حضرت امام در زندگی شخصی با اعتدال و میانه روی فردی بسیار موفق بود ، در مقام تدریس فقه ، عرفان ، و فلسفه نیز استادی بسیار موفق و نیز شخصیتی موفق در رهبری یک انقلاب وکسی که توانست با کمترین خسارت آن هم با وجود گروهها و گروهک هایی بسیارتندرو اعم از گروههای اسلامی ، سکولار یا مارکسیست انقلاب را به پیروزی برساند .در آثار امام 98 بار واژه اعتدال و 44 بار واژه معتدل به کار رفته است .ایشان چندین مورد اعتدال معرفتی را در موضوع توجه به ظواهر و باطن شرع مطرح کرده اند ...

مقام معظم رهبری افراط و تفریط را دو راه انحرافی از صراط مستقیم دانسته و راه نغلتیدن در گرداب انحراف را تاسی به مکتب حضرت امام (ره) می‌دانند. ایشان ابعاد سه گانه در مکتب امام (ره) را معنویت،‏ عقلانیت و عدالت ذکر می کنند.

انسان ها می‌توانند زیاده خواه و تمامیت طلب باشند و نیز می‌توانند قانع و صرفه‌جو یا اسراف کار و پر مصرف باشند. بدیهی است هریک از شیوه‌ها و روش‌های زندگی فوق‌الذکر عواقب و نتایجی مخصوص به خود را در زندگی فردی و جمعی به دنبال خواهد آورد. فرهنگ دینی اسلامی، بیش از هرچیز بر «ميانه روي» در شیوه زندگی و روش سلوک تاکید می‌کند.